Ерөнхий сайдын дэргэдэх Эдийн засгийн хөгжлийн зөвлөл буюу “Economic Development Board”-ын III хуралдаан болжээ. Агуулга нь Татварын багц хууль болон нийгмийн даатгалын эрх зүйн шинэчлэл. Хэлэлцсэн сэдэв, хамрах хүрээ нь угаасаа том, нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтэд шууд тусах учраас хэдхэн хүн тойрч суугаад шийдэх асуудал биш гэдэг нь мэдээж. Харин тал, талын төлөөллийг оролцуулж, тэдгээрийн санал, хүсэлтэд тулгуурлах нь хамгийн боломжит шийдэл. Энэ хүрээнд MCS, Шунхлай, МАК, Таванбогд, Ньюком тэргүүтэй Монголын толгой компанийн удирдлагуудаар бүрэлдэхүүнээ шинэчилсэн ЕDB-ын ээлжит хуралдааны үндсэн сэдэв татвар, НД-ын шинэтгэл байсан нь анхаарал татах сэдэв.  

Сангийн сайдын танилцуулгаас харвал татварын зардлыг бууруулах замаар бизнес эрхлэхэд ээлтэй, ажлын байр бий болгох чиглэсэн, уян хатан тэгш орчныг бүрдүүлэх нь энэхүү реформын үндсэн зорилго аж. Ялангуяа ЖДҮ, уул уурхайн бус салбарт үйл ажиллагаагаа эхлүүлж буй гарааны бизнес эрхлэгчдийг бизнесийн цар хүрээгээ тэлэхэд онцгой ач холбогдолтой НӨАТ-ыг шаталсан хэлбэрт шилжүүлэхээр төлөвлөжээ. 

Улмаар гааль, татварын алба захиргааны арга барилыг халж, татвар төлөгчдөд зөвлөн туслах, эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээ үзүүлдэг чиглэлийг барих гэнэ. УИХ-ын сонгуулийн үр дүнд Монгол Улсын хөгжлийн зураглал бүхэлдээ Бүсчилсэн зохион байгуулалтаар явах тогтолцоо руу шилжсэн. Үүнтэй уялдуулж орон нутагт хүн ам, ажиллах хүч татах татварын бодлого хэрэгжүүлэхээр болсныг Сангийн сайд онцолжээ. Том зургаараа эл шинэчлэлийн үр дүнд иргэн, өрхийн орлогыг хамгаалах, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжихэд 2.4 их наяд төгрөгийн татварын хөнгөлөлт олгож, бизнесийн идэвхжилийг 1.6 их наяд төгрөгөөр нэмэгдүүлэхээр тооцоолжээ.

Монгол Улсын эдийн засгийн үзүүлэлт 2025 онд багадаа зургаан хувиар өсөх тооцоолол бий. Олон улсын шинжээчид ч ийм прогнозыг гаргаад буй. Энэ нөхцөлд макро эдийн засгийн өсөлтийн трэндийг алдалгүйгээр жижиг, дунд бизнес эрхлэгч, аж ахуйн нэгжүүд, иргэдэд эдийн засгийн өсөлтийг хүртээхэд Засгийн газраас өргөн барих татвар, хөрөнгө оруулалтын хуулиуд онцгой үүрэг гүйцэтгэхийг Сангийн сайд онцолсон нь ч шалтгаантай. 

Учир нь, Татварын хуулийн шинэчлэлийн асуудлаар нийгмийн бүх түвшнийг хамарсан өргөн хүрээний санал, хэлэлцүүлгийг орон даяар зохион байгуулаад багагүй хугацаа өнгөрч байгаа юм. Энэ хугацаанд нийт 17 мянга гаруй иргэн, аж ахуйн нэгжээс 170 мянга гаруй саналыг ажлын хэсэгт ирүүлснийг багцлан бодлогын шинэчлэлд тусгажээ. Нөгөө талаас Татварын багц шинэчлэлтэй зэрэгцүүлж явах ёстой нэг өөрчлөлт нь нийгмийн даатгал. Ямартай ч Үндэсний хороод, Эдийн засгийн хөгжлийн зөвлөл, МҮХАҮТ, Улаанбаатар хотын Худалдааны танхим болон олон нийтийн бусад байгууллагаас ирүүлсэн 21 багц саналыг нийгмийн даатгалын шинэчлэлд тусгахаа Сангийн сайд мэдэгдлээ. Өөрөөр хэлбэл, хувийн нэмэлт тэтгэврийн тогтолцоог нэвтрүүлэх, хагас хуримтлалын тогтолцоонд шилжих, нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгийг мэргэжлийн байгууллагаар удирдуулах, ажил олгогчийн төлөх хувь хэмжээг бууруулах зэрэг санал энэ удаагийн шинэчлэлээр хэрхэх нь хүлээлт үүсгэх бас нэгэн шалтгаан.

Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөж буй хуулиар зургаан төрлийн тэтгэврийн гурвыг нь НД-ын сангаас, үлдсэнийг төсвөөс санхүүжүүлдэг. Харин шинэчилсэн хувилбараар НД-ын тогтолцоог хуваарилалт биш хуримтлал хэлбэрт шилжүүлэхээр хуулийн төсөлд тусгасныг салбарын сайд нь хувийн хэвшлийнхэнд дуулгаад байгаа юм. Ийнхүү хөрөнгө оруулагч, хувийн хэвшил төдийгүй иргэдийн амьдрал шууд нөлөөтэй татварын болон НД-ын суурь шинэчлэл Ерөнхий сайдын дэргэдэх Эдийн засгийн хөгжлийн зөвлөлөөр дамжин УИХ-д өргөн мэдүүлэх нь цаг хугацааны асуудал болов. 

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ ч хэлсэн байна лээ, “Татварын багц хууль, нийгмийн даатгалын шинэчлэлийг хийхдээ эдийн засгийн суурь агуулгаа бодохоос гадна иргэд, аж ахуйн нэгжүүдэд бодитой өгөөж өгдөг байх шаардлагатай. Эдгээр хуулийг тус тусад нь биш зэрэгцүүлж шинэчлэх нь зөв бөгөөд зөвхөн Засгийн газар боловсруулж, УИХ-д өргөн барьдаг байх нь оновчтой. Хууль санаачлах эрхтэй бусад субьектээс өргөн барьсан хуулиуд салбар хоорондын уялдаагүй, төр, иргэдийн дунд зөрчил үүсгэдэг нь өнгөрсөн хугацаанд бодит амьдрал дээрээс тодорхой болж байна. Одоо эдгээр хуулийн шинэчлэлийг хийхгүй бол цаашдаа хаана, хаанаа хүнд байдалд орох эрсдэлтэй. Дараа нь Компанийн тухай хуулийг шинэчлэхэд хувийн хэвшлийнхэн маань хамгийн их оролцоотой байж, саналаа нэгтгэж өгөх нь зөв” гэдгийг. Үндсэндээ Хамтарсан Засгийн хамгийн том реформ нь Татварын, НД-ын багц хуулийн суурь шинэчлэл байх бололтой.

С.Сүлд