Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Д.Сумъяабазар төсөл хэрэгжүүлэгч нэгжүүдийн удирдлагатай уулзан, төслүүдийн явцтай танилцаж, тулгамдаж байгаа асуудлуудын талаар санал солилцлоо. Уулзалтын эхэнд Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр төслийг ерөнхий инженер Б.Анхбаяр танилцуулав.

Зургаан дэд төв байгуулах хөтөлбөрийг 2025 он хүртэл сунгахыг хүсэв

Улаанбаатар хотыг 2020 он хүртэл хөгжүүлэх ерөнхий төлөвлөгөөний тодотгол, 2030 он хүртэлх хөгжлийн чиг хандлагын бичиг баримтад зааснаар Улаанбаатар хотыг найман бүс бүхий 47 нэгж хороолол, зургаан дэд төв, хоёр хотын төвтэйгөөр төлөвлөжээ. Энэ дагуу Улаанбаатар хотын гэр хорооллыг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр 2014-2023 он хүртэл гурван үе шаттай хэрэгжиж, зургаан дэд төвийг байгуулах юм. Одоогийн байдлаар Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвийг байгуулаад байна. Баянхошуу дэд төвийн хүрээнд 6.5 км зам, 6.7 км дулааны шугам, ариутгах татуургын 17 км шугам байгуулсан бөгөөд  нам даралтын 29 зуух буулгасан нь 17,020 тонн нүүрсний хэрэглээг хассан. Түүнчлэн дэд станц, усан сан, мэдээлэл холбооны байр, үерийн хамгаалалтын суваг, тохижилт, ногоон байгууламж, 70 айлын орон сууц, 240 хүүхдийн ортой цэцэрлэг, 320 суралцагчтай Бизнес инкубатор сургалтын төв зэргийг барьжээ. Харин Сэлбэ дэд төвийн хүрээнд гурван гүүр, 6.8 км авто зам, 17 км дулааны шугам, ариутгах татуургын 2 км шугам, мэдээлэл холбооны байр, үерийн хамгаалалтын 2 км суваг, усан сан, дулааны станц зэргийг байгуулж, 35 аж ахуйн нэгжийг төвлөрсөн дулаан, цэвэр, бохир усны шугамд холбосон байна. Мөн 50 айлын орон сууц, 240 хүүхдийн ортой цэцэрлэг, 320 суралцагчтай Бизнес инкубатор сургалтын төв зэргийг барьжээ.

Төслийн хоёрдугаар үе шатанд Дамбадаржаа, Дэнжийн 1000 дэд төвийг ашиглалтад оруулах бөгөөд ажил 46 хувьтай байгаа юм. Дамбадаржаа дэд төвийн хүрээнд Сүхбаатар дүүргийн 16, 17 дугаар хороонд 70.7 га талбайг хамарсан төлөвлөлтийг хийж, барилга угсралтын ажлыг эхлүүлсэн. Дэнжийн 1000 дэд төвийн хүрээнд 93 мВт-ын хийн түлшээр ажилладаг дулааны станц барина. Төслийн хүрээнд мөн Сонгинохайрхан дүүрэгт 126 айлын орон сууц, аврах гал унтраах ангийн барилга барьж буй бөгөөд 650 хүний суудалтай спорт цогцолбор, гэр бүлийн хүчирхийллийн хохирогчийг түр хамгаалах байр, 240 хүүхдийн цэцэрлэг, олон нийтийн хөгжлийн төв зэргийг барих юм.

Харин гуравдугаар үе шат буюу Толгойт, Шархад дэд төвийн ажил 12 хувьтай байна. Толгойт дэд төвийн хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн 1, 2, 34, 35 дугаар хороонд 153 га талбайг төлөвлөж, 5.7 км зам, 5.6 км дулааны шугам, 6.4 км усны шугам, ариутгах татуургын 7.2 км шугам, 5.8 км үерийн хамгаалалтын суваг татахаар төлөвлөжээ. Мөн эрүүл мэндийн төв, сургууль, Бизнес инкубатор сургалтын төв байгуулахаар төлөвлөсөн байна.

Төслийн хүрээнд 12 км цэвэр усны шугам татахаас 11 км-ийг нь хийгээд байгаа юм. Ингэснээр гэр хорооллын иргэдийн цэвэр усны хангамжийн найдвартай, хэвийн ажиллагааг хангана. Мөн УСУГ-ын 10 насос станцыг шинэчилснээр жилд эрчим хүчний 250 сая төгрөг хэмнэх болжээ. Түүнчлэн Баянзүрх дүүргийн 19 дүгээр хороо Цайз эко хотхоны гадна инженерийн шугам сүлжээний ажлыг хийснээс гадна Морингийн даваа орчмын шинэ суурьшлын бүсэд 1750 айлын барилгажих талбайн дулаанаас бусад инженерийн хангамжийн ажлыг хийсэн байна. Нийслэлийн агаарын чанарыг сайжруулах бүсэд үйл ажиллагаа явуулж байгаа 10 сургууль, цэцэрлэгийн дэд бүтцийг бие даасан дэвшилтэт технологиор шийдвэрлэсэн. Төслийн хүрээнд нийт 1352 нэгж талбарт 1757 өрхийн газрыг чөлөөлжээ. Энэ онд 283 нэгж талбарт 331 өрхийн газрыг чөлөөлөхөөр төлөвлөсөн аж.

Өдгөө өмчийг хариуцагч байгууллагад шилжүүлэх, хил хаагдсанаас болж бараа, материалын үнэ өсөж, өртөг нэмэгдэж, нэмэлт хөрөнгө оруулалт шаардлагатай зэрэг асуудал тулгамдаж байгааг төслийн ерөнхий инженер Б.Анхбаяр хэлж байлаа. Мөн дулааны хоёр станц барих тул хугацааг 2025 оны арванхоёрдугаар сар болгож сунгах хүсэлтэй байгаагаа уламжилсан юм. Хотын дарга тулгамдаж байгаа асуудлуудаа албан бичгээр ирүүлж, ажил хаана гацаад байгааг тогтоож, асуудлыг яаралтай шийдэх шаардлагатайг хэлж байлаа.

10,000 айлыг орон сууцжуулах төсөл долоон жилийн хугацаанд хэрэгжинэ

Улаанбаатар хотын орлогод нийцсэн ногоон орон сууц ба дасан зохицох чадвар бүхий хотын шинэчлэл салбарын төслийг дээрх дэд төвүүдэд хэрэгжүүлнэ. Тус төслийг зохицуулагч Б.Болд-Эрдэнэ танилцуулав.

Төсөл долоон жилийн хугацаанд таван үе шаттай хэрэгжих бөгөөд төслийн хүрээнд гэр хорооллын 100 га талбарт 10,000 айлыг орон сууцжуулах юм. Нэгдүгээр үе шат нь 2022-2024 он хүртэл хэрэгжих бөгөөд Баянхошуу дэд төвийн чөлөөлөлт хийсэн газарт 260 айлын, Шархад дэд төвд 400 айлын орон сууц барих төлөвлөлтийг боловсруулжээ.

Хотын дарга одоо байгаа бодит нөхцөл байдлыг харж, бодитоор төлөвлөж, нийслэлд өр үүсгэхгүй байхад анхаарах хэрэгтэйг сануулж, хариуцлагатай байж, эргээд эдийн засгийн эргэлтэд оруулах шаардлагатайг онцолж байлаа. Мөн дахин танилцуулахыг үүрэг болгов.

Хоёр байршилд зам засварлаж, дөрвөн байршилд шинээр байгуулна

Үүний дараа Улаанбаатар хотын тогтвортой авто зам, тээвэр төслийг зохицуулагч А.Мөнхжаргал танилцууллаа. Тус төсөл 2022-2026 он хүртэл хэрэгжих бөгөөд гурван хэсгээс бүрдэнэ.

Нэгдүгээрт, Иж бүрэн гудамж, зам байгуулах ажлын хүрээнд зургаан байршилд гудамж замын ажлууд хийнэ. Ингэхдээ хоёр байршилд замыг өргөтгөн, шинэчлэн засварлах бол дөрвөн байршилд шинээр зам байгуулах юм. Мөн Тээврийн ухаалаг системийн хүрээнд замын хөдөлгөөний удирдлагын төвийн тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл, замын хөдөлгөөний гэрлэн дохионы системийн шинэчлэл хийнэ. Ухаалаг авто зогсоолын системийн хүрээнд авто зогсоолын судалгаа хийх, стратеги болон менежментийн төлөвлөгөө болон нарийвчилсан зураг төсөл боловсруулах, Авто зогсоолын менежментийн системийн программ хангамжийг хөгжүүлэх, системийн тоног төхөөрөмжийн худалдан авалт, суурилуулалт хийх юм.

Хоёрдугаарт, Нийтийн тээврийн системийн хүрээнд Автобусны эгнээ болон нийтийн тээврийн зогсоол тохижилт, Эрэлтэд суурилсан нийтийн тээврийн төлөвлөлтийг хийх аж.         

Гуравдугаарт, Зам, тээврийн стратегийн судалгааны хүрээнд Улаанбаатар хотын тогтвортой зам, тээврийн урт болон дунд хугацааны стратеги, төлөвлөгөө боловсруулах, Зам, тээврийн ослын мэдээллийн платформ нэвтрүүлэх юм. Мөн төслийн авто замуудын трассын сонголт, газар чөлөөлөлтийн асуудал тулгамдаад байгааг төслийн зохицуулагч А.Мөнхжаргал хэлж байв.

Төлөвлөлтийг таван жилээр хийж буй бөгөөд одоо байгаа 650 мянган машиныг таван жилийн дараа нэг саяд хүрнэ гэж төлөвлөжээ. Иргэдийн тоог ч мөн хоёр саяд хүрнэ гэж үзэж байгаа аж. Хотын дарга хүн амын тоо 3 саяд хүрэхэд түгжрэлгүй байхаар төлөвлөлтийг хийх хэрэгтэйг хэлж байлаа.  

Автобусны 18 зогсоол байгуулна

Гэр хорооллын нийтийн тээврийн үйлчилгээг сайжруулах төслийг зохицуулагч Д.Энхболд танилцуулав. Төсөл Чингэлтэй дүүргийн 17, 18 дугаар хороонд 2020-2023 оны хооронд хэрэгжих бөгөөд нийслэлийн гэр хорооллын иргэдэд хүрэх нийтийн тээврийн үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах жишиг төсөл хэрэгжүүлэх зорилготой. Энэ хүрээнд нийт автобусны 18 зогсоол байгуулахаас хоёр нь битүү байх гэнэ. Чингэлтэйн эцэст дөрвөн автобус зэрэг зогсох битүү зогсоол байгуулах юм. Мөн найман нэгжид газар чөлөөлөх шаардлага тулгарсан гэдгийг хэлж байлаа.

Хотын дарга стандартаа барьж, нэг загвараар барих шаардлагатайг сануулав.

Угсармал орон сууцны дулаан алдагдлыг бууруулах ажлыг найман барилгад хийв

Улаанбаатар хотын цэвэр агаар нэмэлт санхүүжилтийн төслийг зохицуулагч Н.Баяртогтох танилцуулав. Төсөл 2020-2023 оны хооронд хэрэгжинэ. Төсөл нь нийслэлийн гэр хорооллын хэрэглэгчдийг утаа бага гаргадаг халаалтын хэрэгсэл болон үйлчилгээгээр хангах, хөгжлийн түншүүдтэй хамтран Улаанбаатар хотын утааг бууруулах дунд хугацааны арга хэмжээг боловсруулах зорилготой. Энэ хүрээнд гэр хорооллын нарийн тоосонцрыг бууруулах зорилгоор таван халаалтын зуухыг буулган, төвлөрсөн дулаанд холбосон байна. Мөн агаар, орчны чанарын хяналтын гурван иж бүрэн тоног төхөөрөмж нийлүүлж, улсын өмчит сургууль, цэцэрлэгийг дулаалжээ. Түүнчлэн газрын гүний дулааны систем туршилтын төслийн хүрээнд Чингэлтэй дүүргийн 83 дугаар цэцэрлэгт төсөл хэрэгжүүлсэн нь үр дүнтэй байжээ. Гэхдээ дулаан алдагдлыг бууруулсан ч тоолууржуулалтын системгүй, эзлэхүүнээр хэмждэг учраас төсөвт учирдаг хүндрэлүүд хэвээр байгаа тул тоолууржуулах хэрэгтэйг хэлж байлаа. Мөн газрын гүний дулааны системийн талаар стандарт байдаггүй учраас стандарт батлахад анхаарч байгаа аж.

Цаашид ногоон байгууламж, цэцэрлэгжүүлэлтийн ажлыг Сонгинохайрхан, Чингэлтэй дүүргийн хоёр байршилд хийнэ. Мөн угсармал орон сууцны дулаан алдагдлыг бууруулах ажлыг найман барилгад хийжээ. Энэ ажлыг 2017 онд анх санаачилж, гэр хорооллын айлуудын байрыг дулаалж эхэлсэн нь үр дүнтэй байж, галлагааны давтамж 50 хувиар буурсан үр дүн гарч байсан аж. Улаанбаатар хотын хэмжээнд угсармал 1000 гаруй орон сууц байдаг. Эдгээрийн дулаан алдагдлыг бууруулбал нэг цахилгаан станцын эрчим хүчийг хэмнэх тооцоо гарчээ.

Нэг тонн хүнсний хог хаягдлыг булшлахад гурван тонн нүүрстөрөгчийн давхар исэл ялгардаг

Улаанбаатар хотын хүнсний хог хаягдлыг дахин боловсруулах төсөл Азийн хөгжлийн банкны Ази, Номхон далайн бүсийн тогтвортой хөгжлийн Япон сангаас санхүүжиж байгаа. Энэ нь иргэд, байгууллагын оролцоотой хүнсний хог хаягдлаа дахин боловсруулах туршилт хийх төсөл бөгөөд үндсэн гурван бүрэлдэхүүн хэсгээс бүрдэнэ. Хүнсний хаягдлыг дахин боловсруулах хувилбарыг тодорхой болгох ажил 98 хувьтай хэрэгжиж байна. Мөн хүнсний хаягдлыг иргэдийн оролцоотой дахин боловсруулах хүрээнд 50 өрх, таван байгууллагад туршилт, судалгаа хийж, хүнсний хог хаягдлыг дахин боловсруулах үйлдвэр байгуулах юм.

Улаанбаатар хотын иргэд  жилд 1.4 сая тонн хог хаягдал “үйлдвэрлэдэг”-ээс 30 орчим хувь нь буюу 420 мянган тонн нь хүнсний хог хаягдал байдаг байна. Төсөл хэрэгжсэнээр туршилтын үр дүнд тулгуурлан хүнсний хог хаягдлыг боловсруулдаг болох эсэхийг тодорхойлох юм.

Нэг тонн хүнсний хог хаягдлыг булшлахад гурван тонн нүүрстөрөгчийн давхар исэл ялгардаг. Энэ нь илүү байгаль орчинд сөрөг нөлөөтэй бөгөөд үүнийг дахин боловсруулах үйлдвэр нэн зайлшгүй шаардлагатай байгаа юм. Мөн төсөл хэрэгжүүлэхэд нэмэлт санхүүжилт хэрэгтэй байгааг Улаанбаатар хотын хүнсний хог хаягдлыг дахин боловсруулах төслийн зохицуулагч Д.Нямдорж хэлж байв.

Барилгын хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр байгуулна

Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлын байгууламжийг шинэчлэх төсөл 2020-2024 он хүртэл хэрэгжинэ. Энэ хүрээнд Эрүүл ахуйн шаардлага хангасан хог хаягдал дарж булах төвлөрсөн хогийн цэгийн барилга, Барилгын хог хаягдал дахин боловсруулах үйлдвэр байгуулах, төвлөрсөн хогийн цэгт ажиллах машин механизм нийлүүлэх юм.

Эрүүл ахуйн шаардлага хангасан хог хаягдал дарж булах төвлөрсөн хогийн цэгийн барилгыг Морингийн давааны хогийн цэгт одоо ашиглаж байгаа талбайн хажууд байгуулна. Энэ нь ашиглалтад орсноор хуучин хогийн цэгийн үйл ажиллагааг зогсоож, нөхөн сэргээлт хийх бөгөөд шинэ байгууламжид Улаанбаатар хотоос ялгарч буй хог хаягдлыг хүлээн авна. Мөн барилга болон барилга буулгалтын хог хаягдлыг бутлан дахин боловсруулж 20, 30, 40 мм-ийн хэмжээтэй хайрга үйлдвэрлэнэ. Тус үйлдвэр энэ жил ашиглалтад орох юм. Мөн төвлөрсөн хогийн цэгт ажиллах 29 машин механизмыг нийлүүлэхээр төлөвлөжээ.

Хогийн цэгт хог түүдэг иргэдэд ажлын байр бий болгох, сургалтад хамруулах зэрэг ажлууд хийнэ гэдгийг Улаанбаатар хотын хатуу хог хаягдлын байгууламжийг шинэчлэх төслийн зохицуулагч Б.Чандман ярив.

Улаанбаатар хотод хэрэгжиж байгаа төслүүдтэй танилцсаны дараагаар Хотын дарга “Төсөл, хөтөлбөрүүдийг хугацаанд нь дуусгах хэрэгтэй. Хот ямар нэгэн байдлаар алданги хүлээх ёсгүй. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл иргэдийн дунд их хүлээлттэй байдаг. Гүйцэтгэлээр нь хяналт тавь. Хугацаатай төлөвлөгөө гаргаж, сар бүр ажлаа танилцуул” хэмээсэн юм. Мөн уялдаа холбоотой, хурдтай, сэтгэлтэй ажиллахыг үүрэг болгов.